Presioni i lartë i gjakut, i emërtuar ndryshe si hipertension, është një gjendje e shpeshtë e shfaqur në organizëm gjatë së cilës presioni dhe forca e ushtruar në muret arteriale nga gjaku është mjaftueshëm e lartë për të shkaktuar probleme serioze shëndetësore, si janë sëmundjet e zemrës etj.
Presioni i gjakut është njëkohësisht i varur nga sasia e gjakut të pompuar nga zemra drejtë arterieve dhe nga sasia e rezistencës që arteriet kanë kurndrejtë rrjedhës së gjakut. Sa më shumë gjak të pompojë zemra drejtë arterieve dhe sa më të ngushta të jenë arteriet, aq më tepër rritet edhe presioni i gjakut në to.
Shkaqet që çojnë në hipertension!
Shkaqet e shfaqes së hipertensionit arterial janë shpesh të padedektueshme dhe të panjohura, e në shumë raste presioni i lartë i gjakut shfaqet si simptomë e rezultuar nga një tjetër sëmundje shoqëruese.
Gjithsesi mjekët e konsiderojnë hipertensionin jo si një sëmundje shoqëruese apo si një pasojë e degëzuar nga një sëmundje kryesore, hipertensioni është një sëmundje themelore e cila ka shkatarët, simpomat dhe pasojat e veta.
Por gjithashtu ka raste që hipertensioni shfaqet si sëmundje shoqëruese e një sëmundjeje themelore, në këtë rast mjekët e konsiderojnë hipertension sekondar.
Hipertensioni primar rezulton pasojë e një kombinimi faktorësh, ku përfshihen:
- Vëllimi i plazmës së gjakut
- Aktiviteti hormonal te pacientët që mjekohen për vëllimin dhe presionin e gjakut
- Faktorë mjedisor, si stresi apo mungesa e ushtrimeve fizike.
Hipertensioni sekondar ka shkaktar më specifik, dhe shfaqet si komplikacion i një problemi tjetër shëndetësor.
Gjendje/probleme shëndetësore të cilat çojnë në zhvillimin e hipertensionit sekondar, perfshijnë:
- Diabeti, si pasojë e problemeve me veshkat dhe nervat
- Sëmundje kronike të veshkave, prej mosfiltrimit të gjakut nga nefronet e veshkave
- Feokromositoma, tip i rrallë kanceri që prekt gjendrat adrenale (mbiveshkore)
- Sindroma Cushing, e shaktuar nga kortikosteroidet
- Hiperplasia adrenale kongjenitale, anomali e gjendrave adrenale në sekretimin e kortizolit
- Hipertiroidizmi, nga aktiviteti i tepëer i gjendrës tiroide
- Hiperparatiroidizmi, ndikon mbi nivelin e kalciumit dhe forsforit në organizëm
- Shtatzënia
- Apnea e gjumit
- obeziteti
Faktorët riskues:
Një numër i lartë faktorësh të ndryshëm rrisin rezikun e shfaqes së hipertensionit, ndër të cilët:
- Mosha: Hipertensioni shfaqet më shpesh në moshën mbi 60 vjeç, gjë që vjen si pasojë e ngushtimit dhe tkurrjes së enëve arteriale prej shtimit të pllakzave në muret e tyre.
- Etniteti: Disa grupe etnike janë më të predispozuara të preken nga hipertensioni se sa të tjerët (psh: afrikanët kanë më tepër mundësi tëzhvillojnë hipertension, sipas disa studimeve)
- Përdorimi i alkoolit dhe duhanit: Konsumi i një sasie të madhe alkooli dhe duhani shkakton rritje të presionit të gjakut.
- Gjinia: Meshkujt janë më tepër të rrezikuar për shfaqen e hipertensionit se sa femrat, gjithsesi kjo merret në konsideratë për femra që ende nuk e kan kaluar menopauzën.
- Probleme të tjera shëndetësore: Sëmundje kardiovaskulare, diabeti, sëmundje kronike të veshkave, nivel i lartë kolesteroli në gjak, etj.
Të tjerë faktor riskues përfshijnë:
- Stili sedentar i jetës (pa aktivitet fizik)
- Dieta ushqimore të pasura në kripë dhe yndyrna
- Përthithje e ulët e kaliumit
- Keqmenaxhim i stresit psikologjik
- Histori familjare me hipertension (trashëgimi)
Trajtimi dhe menaxhimi i hipertensionit
Ushtrime fizike të rregullta
Rekomandohet që çdo person, përfshirë edhe ata me hipertension, të ushtrohen fizikisht të paktën 150 minuta me intesitet të moderuar me ushtrime aerobike çdo javë, ose 75 minuta në javë për ushtrime me intesitet të lartë. Çdo person duhet të ushtrohet të paktën 5 ditë të javës (ecje, vrap, not, çiklizëm etj.)
Reduktim i stresit
Shmangia apo menaxhimi efikas i stresit mund të ndihmojë në kontrollin e presionit të gjakut. Meditimi, larja me ujë të nxehtë, yoga, dhe ecja për një kohë të gjatë janë teknika relaksimi që ndihmojnë në çlirimin e stresit. Çdokush duhet të shmang konsumin e alkoolit, lëndëve narkotike apo qetësuesve, duhanit, ushqimit jo të shëndetshëm, pasi të gjitha çojnë në komplikacione që shoqërohen me rritjen e presionit të gjakut.
Mjekimi
Pacientët me hipertension mund të përdorin mjekime dhe trajtime specifike për të trajtuar hipertensionin, disa mjek madje rekomandojnë fillimisht doza të ulta. Trajtimet antihipertensive shpesh kanë efekte të ulta anësore, dhe veprojnë në më mënyrën më efikase në uljen e presionit të gjakut. Por shpesh pacentëve me hipertension u duhet të kombinojnë dy ose më tepër medikamente pë kontrollin e presionit të gjakut.
Trajtime medicinale:
- Diuretik (thiazide, chlorothalidone, indapamide)
- beta-blockers and alpha-blockers
- Bllokues të kanaleve të kalciumit
- Inhibitor adrenergjik periferalr
- Vasodilator
- Inhibitor të enzimave ACE
- Bllokues të receptorve angiotensin
Përzgjedhja e mjekimit varet nga pacienti dhe kushtet e organizmit të tij. Pacientët që përdorin trajtim me antihipertensiv duhet të lexojnë me kujdes udhëzuesit e OTC që konsumojnë, pasi këto medikamente ndërveprojnë me të tjerat për të ulur presionin e lartë të gjakut.
Dieta ushqimore
Presioni i lartë i gjakut mund të trajtohet edhe me anë të dietave ushqimore.
Reduktimi i kripës: Sasia normale e kripës që dueht të përthith organizmi është midis 9 dhe 12 gram për ditë. Ulja e konsumit të kripës ka ndikim pozitiv jo vetëm te personat që vuajn nga hipertensioni, por edhe te personat e tjerë.
Konsumim i moderuar i alkoolit: Konsumi i moderuar dhe i tepërt i alkoolit mund të rrisë presionin e gjakut. Një ofrues i kujdesit shëndetësor mund t’i ndihmojë njerëzit të ulin konsumin nëse e kanë të vështirë të moderojnë marrjen e alkoolit.
Konsum më tepër i frutave dhe perimeve, duke shamngur yndyrnat: Njerëzit që kanë presion të lartë të gjakut ose njerëz me rrezik të lartë për të shfaqur presion të lartë të gjakut duhet të hanë sa më pak yndyrë të ngopur dhe totale. Në vend të kësaj, ekspertët rekomandojnë:
– drithëra, ushqime me shumë fibra
– një larmi frutash dhe perimesh
– fasule, impulse dhe arra
– peshk i pasur me omega-3 dy herë në javë
– vajra vegjetale jotropikale, për shembull, vaj ulliri
– shpezë dhe peshk pa lëkurë
– produkte qumështi me pak yndyrë
E rëndësishme për yndyrnat trans, vajrat bimorë të hidrogjenizuar dhe yndyrnat shtazore, si dhe për madhësitë e pjesëve të mëdha. Disa yndyrna, të tilla si ato në peshkun vajor dhe vajin e ullirit, kanë efekte mbrojtëse në zemër. Sidoqoftë, këto janë akoma yndyrna. Ndërsa ata janë zakonisht të shëndetshëm, njerëzit me një rrezik të hipertensionit duhet t’i përfshijnë ato në marrjen e tyre totale të yndyrës.
Menaxhimi i peshës trupore: Pesha e tepërt e trupit mund të kontribuojë në hipertension. Një rënie e presionit të gjakut zakonisht pason humbjen e peshës, pasi zemra nuk ka pse të punojë aq shumë për të pompuar gjak rreth trupit. Një dietë e ekuilibruar me një konsum kalorish që përputhet me madhësinë, seksin dhe aktivitetin e individit do të ndihmojë.
